Denizli ili,
Ege Bölgesinde bir il merkezi ve
İzmir'den sonra bölgenin en kalabalık ve en büyük kentidir.(500.000)
Akdağ'ın (Babadağ) kuzey yamaçları eteklerinde, Büyük Menderes'in kolu olan Aksu çayına kavuşan derelerle hafifçe yarılmış bir plato üzerinde yer alan Denizli, yeni bir kenttir. 11. yüzyıla kadar bugünkü yerinde Tonguzlu ya da Domuzlu denilen ve su bakımından zengin bir yerleşme vardı. Asıl kent buradan 6-7 kilometre kadar kuzeydeki Laodikeia idi. Selçuklular ve Bizanslılar arasındaki savaşlar sonucu yıkıma uğrayan ve özellikle suyolları bozulan Laodikeia zamanla terk edilmeye başlanmış ve yerleşme 11. yüzyıldan başlayarak bol su kaynaklarının bulunduğu Tonguzlu'ya doğru yer değiştirmeye başlamıştır. Kent1702-1703'teki bir deprem sırasında büyük zarara uğramış ve daha sonra yeniden kurulmuştur. Ege kıyılarından iç kesimlere sokulan doğal bir yol üzerinde bulunan Denizli, özellikle 1950'li yıllarda karayollarının düzelmesinden sonra, bu konumunun ve çevresindeki tarım etkinliklerinin gelişmesi sonucu hızla kalabalıklaşmış ve 1950'de 22.000 olan nüfüsu, aradan geçen 60 yıl içinde 20 katından fazla artmıştır.
Sanayisi ve ticareti çok hızlı gelişen, Türkiye'nin en hızlı kalkınan merkezlerinden biridir. Denizli İzmir'den sonra Ege Bölgesi'nin ikinci büyük kentidir. Anadolu Kaplanları'ndandır. Kent, havlu, bornoz ve ev tekstilinde ABD ve AB pazarında iyi bir prestije sahiptir. Havası ve doğası Ege Bölgesi'nin ortalamalarını yansıtır. Valisi Yavuz Erkmen, Büyükşehir Belediye Başkanı Nihat Zeybekçi'dir.
Halk arasındaki deyişiyle tuzu, kızı ve horoz'uyla ünlüdür; şehrin birkaç noktasında horoz heykeli bulunur. Dünyaca bilinen doğa harikası Pamukkale de şehrin simgelerinden biridir. Karahayıt da uluslararası termal bir merkezdir. Ayrıca en yüksek dağı Honaz Dağı aynı zamanda Ege Bölgesi'nin en yüksek dağıdır (2532 m). Şehir UNESCO'ya giren Hierapolis, Laodikya ve Tripolis antik kenti bulunmaktadır...
Denizli ilinin ekonomisi sanayiye dayalıdır. Hizmet sektörü de gelişmiştir. Son 15 yıl da sanayisi müthiş bir gelişme göstermiştir. ABD'ye bakır tel ihraç etmiştir. Faal nüfusun %45'i tarım,balıkçılık ve ormancılık hayvancılıkla uğraşır. Bütün gelirin %30'u sanayiden sağlanır.
Denizli tarıma çok elverişlidir. Başlıca tarım ürünleri; buğday, arpa, mısır, nohut, tütün, haşhaş, üzüm ve pancardır. Sebze üretimi ise 250 bin tondur. Üzümden sonra, kavun, karpuz, elma,armut, vişne, kiraz, şeftali, badem, erik ve nar bol miktarda yetişir.
Antepfıstığı üretimi gün geçtikçe artmaktadır. 100.000 zeytin ağacından ortalama 940 ton zeytin elde edilir. Mevcut su potansiyeli bütün ekili araziyi sulamaya elverişlidir. Ekili arazinin önemli kısmı sulanmaktadır.
Sanayi hızla gelişmektedir. Dokuma ve metal sanayi ön sıradadır. Başlıca büyük sanayi işletmeleri ise; Zorlu Holding, Saray Köy Pamuklu Sanayi, Akseller Pamuklu Mensucat, Denizli Basma ve Boyama Sanayi, Aysüt Süt Ürünleri, Akkent Meyve Suyu Fabrikası, Abalıoğlu Yem Fabrikası, Emek Elektronik ve Ticaret, Akça Beton Sanayi.
Bu fabrikaların dışında ayrıca ayakkabı, kablo, somun, civata, tuğla, plastik, sunta, mukavva, oksijen gazı, cam ürünleri, pamuk ürünleri, yem, kuruyemiş, un, kireç, motor parçaları, deri ürünleri, mobilya ve mermer, Market levha üreten sanayi şirket ve tesisleri vardır. Denizli'nin çok yakında sanayi merkezi haline gelmesi beklenmektedir. Denizlinin en büyük sanayi sitesi olan organize sanayi bölgesinin temeli Necmeddin Erbakan tarafından atılmıştır. Ve ağır sanayinin kurulmasına Erbakan çok önem vermiştir.
İlde Denizli Çardak Havaalanı vardır. Her gün karşılıklı olarak Denizli - İstanbul ||| İstanbul - Denizli seferleri yapılmaktadır.Hac dönemlerinde direkt Mekke seferleri vardır.Bazı turizm acentaları Denizli'den Avrupa'ya tur seferleri düzenlemektedir. Ulaşım gelişmiştir. İlde 7 tane köprülü kavşak, 1 tüp geçit bulunmaktadır. En son yapılan yerel seçimden sonra ilde büyük gelişmeler olmuştur. İzmir - Aydın - Denizli demiryolu güzergahı vardır.Denizli-İstanbul,Denizli-İzmir tren seferleri mevcuttur.Hafif raylı sistem ve hızlı tren projelerinde son aşamaya gelinmiştir.[2]
Şehrin 1927'de 16.500 olan nüfusu, 1990'da 203.741'e, 2000'de 275.500'e, 2007'de 480.000'e çıkmıştır. 2008 nüfusu ise 509.000'dir.
İçişleri Bakanlığının 2006/8352 sayılı kararının 12.08.2006 tarih ve 26257 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanması ile; Denizli ili merkez ilçeye bağlı Akkale, Bereketli, Gümüşler, Kayhan, Kınıklı, Servergazi, Hallaçlar,Üç ler, Korucuk, Bağbaşı, Başkarcı, Gökpınar ve Göveçlik Belediyeleri ile Bozburun, Eskihisar, Goncalı, Hisar, Kadılar, Karakurt, Saruhan, Şirinköy, Güzelköy (Yiğenağa) ve Karakova Köylerinin tüzel kişiliklerinin feshedilerek Denizli Belediyesi sınırları içine katılması 5393 sayılı Belediye Kanununun 11 inci maddesi uyarınca uygun görülmüştür. Bu belde belediyeleri 2009 yerel seçimlerine katılamayacaklardır. Bütünşehir yasasının yürürlüğe konmasıyla birlikte kent merkezinin nüfusu 500.000'e yükselmiştir.
İlin kuzey kısmı Ege, güney kısmı Akdeniz bölgesine dahildir. Kıyı kesimlerinden iç bölgelere geçit yerinde olduğundan, kuzey kısımda az da olsa iç bölgelerin iklimi hissedilir. Ege Bölgesi ikliminden sıcaklık olarak biraz düşük farklılıklar görülebilir. Denizli'de dağlar genel olarak denize doğru dik olduğundan, denizden gelen rüzgarlara açık bulunmaktadır. Kışlar ılık ve yağışlıgeçmektedir. İlde yıllık sıcaklık ortalaması 15,8 °C'dir.
| Aylar |
Oca |
Şub |
Mar |
Nis |
May |
Haz |
Tem |
Ağu |
Eyl |
Eki |
Kas |
Arl |
| Ort. en yüksek °C |
10 |
11 |
15 |
20 |
25 |
30 |
33 |
33 |
29 |
22 |
17 |
11 |
| Ort. en düşük °C |
1 |
2 |
4 |
8 |
12 |
16 |
19 |
18 |
14 |
10 |
6 |
3 |
| Kaynak[3] |
Denizli'nin yarısı % 51'i ormanlarla kaplıdır.Çayır ve meralar % 10, ekili ve dikili arazi % 42'tir.Ekime müsait olmayan kısmı sadece % 2'dir.
İlin bitki örtüsünü çoğunlukla orman ağaçları ile Akdeniz iklimine has makiler meydana getirir. Ormanlarda karaçam, kızılçam, sedir, ardıç, meşe, kayın, çınar ve dişbudak gibi ağaçlar bulunur.Ormanların başladığı sınırların altında kalan dağ eteklerindeki geniş alanlar çalılık ve fundalıklarla kaplıdır.[4]
Denizli'de medya ve alışveriş [değiştir]
Kentte üç yerel televizyon kanalı bulunmaktadır. Bunlar DRT , Deha ve ART 'dir. Ayrıca Çivril İlçesi'nde ÇRT (Çivril Radyo Televizyonu), AS TV ,DEHA, DRT(Denizli Radyo Televizonu) ve ART yerel TV kanalı mevcuttur.Ayrıca DRT Son zamanda TRT 5 ile anlaşarak artık TRT 5 DRT'nin yayınlarını yapmaktadır yani artık DRT'yi Tüm Dünya İzlemektedir.Kentte çok gelişmiş bir basın dünyası mevcuttur. Günlük yayın yapan onlarca gazetenin yanı sıra, çok sayıda haftalık gazeteye sahiptir.
Denizli'de bulunan Karcı Dağı'ndan akan bir akarsu
Denizli'de son yıllarda yapılan Egs Park,Teras Park,Kınıklı Pekdemir AVM,Bereketli Pekdemir Avm,Sümer Park ve Forum Çamlık adlı alışveriş merkezleri, şehrin tüketici kesimini ve aynı zamanda pek çok saygın markayı buraya çekmiş, bu da şehrin gayet iyi olan iş olanaklarına ek olarak katkı sağlamıştır. Denizli, başta tekstil,Sanayi ve Market olmak üzere pek çok alanda iş bulunabilen bir şehirdir. Gelişen sanayi ve hizmet sektörü, buna ortam sağlamaktadır. İşsizlik sorunu neredeyse yoktur. Hatta tam sayı bilinemese de Denizli Organize Sanayi'de yaklaşık 115.000 kişinin çalıştığı tahmin edilmektedir. İşçilerin sadece Denizli'den değil çevre illerden de geldiği bilinmektedir.
Pamukkale: Pamukkale, kaynak sularının kirecinden oluşmuş bir tepe. Türkiye'nin en tanınmış doğa harikasıdır; ve Denizli'dedir. Pamukkale 2700 metre uzunluğunda ve yüksekliği 160 metredir. Parlak beyaz rengiyle Pamukkale'yi 50 km uzaklıktan görmek mümkündür. Ayrıca Pamukkalede Antik Havuz, Antik Tiyatro, Arkeoloji Müzesi gezilmesi gereken yerlerdendir. Tepesinde antik Roma'dan kalma Hierapolis adlı kutsal antik şehir bulunur. 5-10 km yakınında Laodikya antik kenti bulunur. 5 km ilerisinde ise uluslararası bir thermal merkez olan Karahayıt vardır. Burada da beş ve dört yıldızlı oteller, Pansiyonlar thermal turizm ve kaplıca hizmeti vermektedir. Denizli kent merkezinde iki,üç 5 yıldızlı otel hizmet verirken Pamukkale ve Karahayıt bölgesinde 4 ve 5 yıldızlı oteller yoğunluktadır.
Meşhur yemekleri [değiştir]
- Çaput Aşı
- Alaçora
- Sıyırma
- Yoğurtlu Patlıcan Gömmesi
- Sura
- Kaçamak
- Gındıra Çorbası
- Tavuklu keşkek
- Dirit
- Patlıcan dolması
[5]
Denizli'nin tarihçesi [değiştir]
Denizli şehri, ilk defa bugünkü şehrin 6 km kuzeyinde, Eskihisar Köyü civarında kurulmuştur. Bu şehir M.Ö. (261 - 245) yılları arasında, Suriye Kralı II. Antiyokustheos tarafından kurulmuş ve karısının adına izafeten LAODICIA denilmiştir. Türkler Denizli havalisini zaptettikten sonra, şehrin suyunun bol bulunduğu bugünkü Kaleiçi mevkiine naklettirmişlerdir.
Üçler Belediyesi,
Denizli
Denizli adına, tarihi kaynaklarda başka başka isimler olarak rastlamaktayız. Selçuklu kayıtları ve Denizli mahkemesi serciye sicilleri (Ladik), (laodikeia) ismini vermektedir. Ibni Batuta'nın seyahatnamesi (Tunguzluğ) denilmektedir. Mesalikullebsar'da da (Tunguzlu) olarak kaydedilmiştir.
Timurlenk'in zafer namesini yazan, Şerafettin Zemdi (Tenguzlug) ve (Tonguzlug) gibi iki isimden bahsetmektedir. Tensiz kelimesi eski Türkçe'de Deniz demektir. Tunguzlu ise bugünkü imlasıyla Denizli demektir. Netice olarak Denizli adi, Tunguzlu ve Tunguzlu kelimelerinin zamanla ağızdan ağıza, Denizli kelimesi haline gelmesiyle bugünkü şeklini almıştır.
18. ve 19. yüzyıllarda Denizli [değiştir]
Anadolu Eyâleti'nin merkezi Kütahya Sancağı’na 1451'de bağlanan Denizli Kazası, 16. ve 17. yüzyıllarda, Nahiye-i Lazıkıyye (Merkez), Nahiye-i İbsili, Nahiye-i Kaş-Yenice ve Nahiye-i Aydos olmak üzere dört nahiyeden oluşmaktaydı.
Lazıkıyye merkez nahiyesi, aşağı yukarı bu günkü Denizli merkez ilçesi sınırlarında, İbsili, Buldan ve Güney’in bulunduğu bölgede, Aydos ise Buldan ve Güney'in kuzeyinde, Uşak iline bağlı Ulubey, Eşme ve Alaşehir'in güneyinde batıda Kiraz yakınlarına kadar uzanan bir sahayı kapsıyordu.
Bu Nahiyeler 17. yüzyılda kaza haline getirilerek, İbsili Nahiyesi: Ezine, Kaş-Yenice Nahiyesi: Çarşamba (Cıharşamba) adını almıştır. Aydos ise daha 16. yüzyılda Gök-Öyük Kazası adıyla anılmaya başlanmıştır. Adı geçen kazalara Honaz’da katılınca sayıları beşe yükselmiştir.
18. yüzyılın sonlarında, Avarız ve Bedel-i Nüzul, İmdâd-ı Seferiye ve Hazeriye vergileri ile ilgili belgelerde zaman zaman Buldan adının geçtiği de görülmektedir. H. 1213 (1798) tarihli bir salyane defterinde Denizli ve bağlı kazalar şöyle sıralanmaktadır: Kazay-ı Denizli, Kazay-ı Ezine, Kazay-ı Buldan, Kazay-ı Honaz, Kazay-ı Gök-Öyük. Defterde Cıharşamba kazasının yer almadığı onun yerine Buldan’ın yazıldığı dikkati çekmektedir.
Denizli Şer'iye Sicillerinde yer alan tevzi defterlerinde, şehrin yıllık masraflarına ve vergilerine katkıda bulunan 26 adet köykaydedilmiştir. Karcı köyünün birinci sırada yer aldığını gördüğümüz bu tabloda hissesine en az vergi düşen köy de Bekirli’dir. Karcı, günümüzde Başkarcı adını almıştır. Gelir kaynakları arasında ceviz ağacından yapılan dokuma tezgâhları bulunur ki, Denizli el dokumacılığı yüzyıllarca bu tezgâhlarda üretilen kumaşlarıyla ün salmıştır.
Yukarıda adı geçen köylerin yanında 1781'den itibaren şer’iye sicillerindeki bazı kanıtlarda Eldenizli, Şamlı Kebir adlı köylerin adları görülmektedir. Yıllık ortalama 50’şer kuruş vergi ödedikleri anlaşılan bu köylerden Eldenizli günümüzde aynı adla varlığını sürdürmekteyken, Şamlı Kebir ve Şamlı Sagir, Aşağı ve Yukarı Şamlı adlarını almışlardır.
18. yüzyıl boyunca Kütahya Sancağı’na bağlı bir kaza olmaya devam eden Denizli, 19. yüzyılda Anadolu Beylerbeyliği’nin bölünmesi üzerine sancak haline getirilerek, yeni kurulan Aydın Sancağı na bağlanmıştır. 1867 düzenlemesinden sonra Menteşe ile birleştirilen Denizli tekrar kaza olarak, Aydın Sancağı’na katıldıysa da 1883'de Denizli sancağı yeniden kurulunca mutasarrıflık haline getirilmiş ve 1884'te Tavas, 1888’de Garbi Karaağaç’ın katılmasıyla Osmanlı dönemindeki en geniş sınırlarına ulaşmıştır. Bu dönemde 6 kaza ve 1 nahiyeden oluşan Denizli’nin toplam köy sayısı da 385'e ulaşmıştır.
- M.Ö. 4000'ler Kalkolitik Dönem
- M.Ö. 3000-2000 İlk Tunç Çağı
- M.Ö. 2000-1200/1100 Orta Tunç Çağı ve Son Tunç Çağları
- M.Ö. 1800 Denizli’nin Arzava Siyasal Birliği içinde yer alması
- M.Ö. 1200'ler Deniz kavimleri göçü
- M.Ö. 1100'ler Deniz kavimleri göçüyle Hitit Devleti’nin yıkılması
- M.Ö. 546 Ahameniş Kralı II. Kiros’un Lidya Krallığı'nı ortadan kaldırılması
- M.Ö. 360 Hellespontos, Misya, Lidya ve Karya satraplarının Pers Merkezi Yetkesi’ne baş kaldırışı
- M.Ö. 334 Büyük ıskender’in Anadolu seferi ile Denizli yöresindeki Pers etkinliğine son verilmesi.
- M.Ö. 246 II. Antiokos’un karısı Laodikeia’yı ziyareti sırasında Laodikeia kentinin kurulması.
- M.Ö. 188 Roma, Bergama, Selevkoslar arasında barış antlaşmasının yapılması.
- 649 Muaviye’nin Kıbrıs seferi
- 1070 Türkler’in Denizli’de ilk kez görülmeleri.
- 1077 Denizli’nin Türkler tarafından fethi
- 1097 Denizli’nin Bizans’ın eline geçmesi
- 1102 I. Kılıç Aslan’ın Denizli’yi fethi
- 1119 Denizli’nin yeniden Bizans’ın eline geçmesi
- 1148 Haçlıların Denizli’den geçmeleri
- 1190 Frederik Barbaros komutasındaki bir Haçlı ordusunun Denizli’den geçmesi
- 1207 Denizli’nin yeniden Türklerin eline geçmesi
- 1259 Türkmenlerin, Denizli’nin yönetimini ele geçirmeleri
- 1288 Denizli’nin Germiyanoğulları egemenliğine girmesi
- 1300-1368 Denizli’de ınançoğulları egemenliği
- 1368 Denizli’nin yeniden Germiyanoğulları egemenliğine girmesi
- 1391 Denizli’nin Osmanlıların eline geçmesi
- 1403 Timur’un Denizli’yi Germiyanoğulları’na geri vermesi
- 1429 Denizli’nin kesin olarak Osmanlı egemenliğine girmesi
- 1874 Denizli’de ilk rüştiye mektebinin (ortaokul) açılması
- 1876 Denizli’de ilk belediyenin kurulması
- 1879 İzmir-Aydın Demiryolu’nun Sarayköy’e dek uzatılmasına ilişkin bir antlaşmanın yapılması
- 1883 Yapılan yönetim değişikliği ile Denizli’nin Sarayköy, Buldan ve Tavas kazalarının bağlandığı bir sancak haline getirilmesi
- 1884 Çal kazasının Denizli sancağına bağlanması
- 1888 Acıpayam Kazası’nın, Denizli sancağına bağlanması, Sarayköy demiryolu hattının Dinar’a dek uzatılmasının kararlaştırılması
- 1910 Denizli’nin ‘Bağımsız Mutasarrıflık’ haline getirilmesi
- 22 Mart 1919 İzmir’de toplanan Redd-i ılhak Kongresi’ne Denizli’den bir kurulun katılması
- 25 Nisan 1919 İstanbul Hükümeti’nin şehzade Abdürrahim Efendi başkanlığındaki bir öğüt kurulunu Denizli’ye göndermesi
- 15 Mayıs 1919 İzmir’in Yunanlılarca işgali üzerine, Denizli’de bir protesto mitingi düzenlenmesi
- 16 Mayıs 1919 Yunan işgalinin protesto edilmesi amacıyla Tavas’ta da bir miting düzenlenmesi
- 17 Mayıs 1919 İşgale karşı Çal’da bir miting düzenlenmesi
- 29 Mayıs 1919 Denizli Redd-i ılhak Cemiyeti’nin kurulması
- 8 Haziran 1919 Sarayköy’de bir Kuva-yi Milliye Cephesi’nin oluşturulması
- 10 Haziran 1919 Denizli’de Heyet-i Milliye’nin ve Sarayköy cephesinin Oluşturulması
- 3 Ağustos 1919 İstanbul Hükümetinin Denizli’de incelemelerde bulunmak üzere Jandarma Genel Komutanı Ali Kemal Paşa’yı göndermesi
- 7 Ağustos 1919 Denizli Mutasarrıfı Faik Bey’in Dahiliye Nezareti’ne bir telgraf çekerek , Kuva-yi Milliye’nin dağıtılmasıbuyruğunu geri çevirmesi
- 18 Ağustos 1919 Denizli delegelerinin Sivas Kongresi’ne katılmak üzere kentten ayrılması
- 12 Ocak 1920 Emin Efendi ve Faik Bey’in ıstanbul’da toplanan Meclisi Mebusan’a Denizli milletvekili olarak katılması
- 21 Haziran 1920 Çopur Musa çetesinin Çivril’i basması
- 5 Temmuz 1920 Yunanlıların Buldan’a ve Çal’ın bazı köylerine girmesi
- 8 Temmuz 1920 Demirci Mehmet Efe’nin adamlarından Sökeli Ali Efe’nin Denizli’de öldürülmesi
- 9 Temmuz 1920 Denizli’ye giren Demirci Mehmet Efe’nin, Sökeli Ali Efe nin ölümünden sorumlu tuttuğu 60 kişiyi öldürtmesi
- 29 Temmuz 1920 Yarbay Nazmi Bey’in 57. Tümen Komutanı ve Mutasarrıf vekili olarak Denizli’ye gelmesi
- 18 Ocak 1921 Çivril’in Yunan işgaline uğraması
- 1 Nisan 1921 Çivril’in ikinci kez bir işgale uğraması
- 30 Ağustos 1922 Çivril’in Büyük Taarruz neticesinde Yunan işgalinden kurtarılması
- 3 Eylül 1922 Güney'in düşman işgalinden kurtarılmasıdır.
- 4 Eylül 1922 Buldan'ın işgalden kurtarılması
Denizli Bursa'nın kardeş şehridir.
Kardeş Şehirleri [değiştir]
Denizli'nin Kardeş Şehirleri
.jpg)
